Subiectio e Oboedientia: Lessico e fondamento del potere in Francesco di Meyronnes (XIV sec.)

Autori

DOI:

https://doi.org/10.36253/rifp-2469

Parole chiave:

Subiectio, Oboedientia, volontà, libero arbitrio, pensiero politico medievale, Francesco di Meyronnes

Abstract

La riflessione politica di Francesco di Meyronnes (m. 1328) contiene un’elaborazione personale connessa ai concetti di sottomissione (subiectio) e obbedienza (oboedientia), e si inscrive all’interno del pensiero teologico-politico del suo tempo, dove il dibattito sul potere assume forme e direzioni molto diverse. Nei suoi scritti, la concezione politica di Meyronnes è espressa attraverso analogie cosmologiche, naturalistiche e metafisiche, in cui il dato filosofico e quello religioso si riverberano all’interno di un discorso circolare che da Dio va all’uomo e dall’uomo a Dio. L’interrogazione dell’uomo, rivolta al funzionamento di ciò che sta al di sopra, ricerca l’ordine migliore tra i vari tipi di potere. Tra potere spirituale e potere temporale esiste un nesso che muove il secondo termine al primo “sicut ad finem”, e grazie ad esso viene nobilitato. L’obbedienza (oboedientia) di uno all’altro, che implica sottomissione (subiectio) – pur trovando il proprio fondamento implicito nello ius naturale e nella lex divina – non avviene se non per mezzo di un atto volontario.

Downloads

I dati di download non sono ancora disponibili.

Riferimenti bibliografici

Aristoteles. Metaphysica, l. I-XIV, Recensio et Translatio Guillelmi de Moerbeka. Ed. G. Vuillemin-Diem, Aristoteles Latinus, Editioni Curandae Praesidet G. Verbeke adiuvante J. Brams, 25 3.2. New York, Köln, Leiden: Brill, 1995.

Aristoteles. Metafisica. A cura di Giovanni Reale. Milano: Bompiani testi a fronte, 2009.

Baethgen, Friedrich. “Dante und Franz von Mayronis.” Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters (1954): 101-136.

Baldi, Barbara. “I Francescani tra religione e politica in Italia (Secoli XIII-XV): le tendenze recenti degli studi.” Quaderni Storici 47 (2012): 525-60.

Barbet, Jeanne. “Le prologue du commentaire dionysien de François de Meyronnes, O.F.M.” Archives d’histoire doctrinale et littéraire du Moyen Age 21 (1954): 183-91.

Briguglia, Gianluca. Il pensiero politico medievale. Torino: Giulio Einaudi Editore, 2018.

Bullarium Franciscanum, sive Romanorum Pontificum, Constitutiones, Epistolae, Diplomata, tribus ordinibus, Minorum, Clarissarum, Poenitentium, iussu a Conrado Eubel, tomus 5. Romae: Typis Vaticanis.

Chartularium Universitatis Parisiensis ab anno 1286 usque ad annum 1350. Ed. Henricus Denifle, tomus 2. Parisius: ex typis Fratrum Delalain, 1891.

Cheneval, Francis. Die Rezeption der Monarchia Dantes bis zur Editio princeps im Jahre 1559. Metamorphosen eines philosophischen Werkes. Mit einer kritischen Ed. von Guido Vernanis, Tractatus de potestate summi pontificis. München: Wilhelm Fink Verlag, 1995.

Cortese, Ennio. La norma giuridica 1. Spunti teorici nel diritto comune classico. Introduzione di Emanuele Conte, Antonia Fiori, Luca Loschiavo e Mario Montorzi. Roma: Senato Della Repubblica, 2020.

de Lagarde-Sclafer, Jaqueline. “La participation de François de Meyronnes à la querelle de la pauvreté (1322-1324).” Études franciscaines 10 (1960): 53-73.

de Lapparent, Pierre. “L’oeuvre politique de François de Meyronnes, ses rapport avec celle de Dante.” Archives d’histoire doctrinale et littéraire du Moyen Age 13 (1940-1942): 5-151.

de Mayronis, Franciscus. Quaestio de oboedientia, In de Lapparent, Pierre. “L’oeuvre politique de François de Meyronnes” [= ed. Lapparent]. Archives d’histoire doctrinale et littéraire du Moyen Age 13 (1940-1942): 117-119.

de Mayronis, Franciscus. Quaestio de subiectione, In de Lapparent, Pierre. “L’oeuvre politique de François de Meyronnes” [= ed. Lapparent]. Archives d’histoire doctrinale et littéraire du Moyen Age 13 (1940-1942): 75-92.

de Mayronis, Franciscus. Quodlibeta, Venetiis: Scotus, 1507, 15202.

de Mayronis, Franciscus. Tractatus de principatu temporali, In de Lapparent, Pierre. “L’oeuvre politique de François de Meyronnes” [= ed. Lapparent]. Archives d’histoire doctrinale et littéraire du Moyen Age 13 (1940-1942): 56-74.

de Mayronis, Franciscus, Tractatus de principatu regni Siciliae. In de Lapparent, Pierre. “L’oeuvre politique de François de Meyronnes” [= ed. Lapparent]. Archives d’histoire doctrinale et littéraire du Moyen Age 13 (1940-1942): 93-116.

de Mayronis, Franciscus. Conflatus, d. q, q. 8. Venetiis: Scotus, 1520.

de Mayronis, Franciscus. In II Sent., d. 23. Venetiis: Scotus, 1520.

de Mayronis, Franciscus. In III Sent. d. 37, q. 9. Venetiis: Scotus, 1520.

de Mayronis, Franciscus. In IV Sent., d. 19, q. 4. In Rossmann, Heribert. Die Hierarchie der Welt [= ed. Rossmann]. Werl/Westfalen: Franziskanische Forschungen, 1972.

de Ockham, Guillelmus. Breviloquium de potestate papae. In Opera politica. Edited by Hilary Seton Offler et al. Voll. 1-3 Manchester: Manchester University Press, 1956-1974. Vol. 4, Oxford: Oxford University Press, 1997.

de Ockham, Guillelmus. Opus nonaginta dierum. In Opera politica. Edited by Hilary Seton Offler et al. Voll. 1-3 Manchester: Manchester University Press, 1956-1974. Vol. 4, Oxford: Oxford University Press, 1997.

de Ockham, Guillelmus. Dialogus de imperio et pontificia potestate (edizione parziale disponibile in rete all’indirizzo https://publications.thebritishacademy.ac.uk/pubs/dialogus/ockdial.html. Ultimo accesso: 25/07/2024).

de Ockham, Guillelmus. De imperatorum et pontificum potestate. In Opera politica. Edited by Hilary Seton Offler et al. Voll. 1-3 Manchester: Manchester University Press, 1956-1974. Vol. 4, Oxford: Oxford University Press, 1997.

Fioravanti, Gianfranco. “La ‘Politica’ aristotelica nel medioevo: linee di una ricezione.” Rivista di Storia della Filosofia 52 (1997): 17-29.

Garfagnini, Gian Carlo. “La riflessione politica agli inizi del Trecento: religiosità, tradizione e modernità.” Rivista di Storia della filosofia 52 (1997): 31-46.

Kelly, Samantha. The New Solomon. Robert of Naples (1309-1343) and Fourteenth-Century Kingship. Leiden-Boston: Brill, 2003.

Lambertini, Roberto, e Conetti, Mario. Il potere al plurale. Un profilo di storia del pensiero politico medievale. Milano: Editoriale Jouvence, 2019.

Lambertini, Roberto. “La diffusione della ‘Politica’ e la definizione di un linguaggio politico aristotelico.” Quaderni storici 3 (1999): 677-704.

Lambertini, Roberto. “Potere di Dio e poteri sugli uomini. Forza e limiti di una analogia nella tradizione francescana tra XIII e XIV secolo.” Divus Thomas 116 (2013): 54-78.

Langlois, Charles-Victor. “François de Meyronnes.” In Histoire Littéraire de la France, commencé par des religieux bénédictins. Tome 36, 305-342. Paris: Imprimerie Nationale, 1927.

Le Goff, Jacques. San Francesco d’Assisi, Roma-Bari: Laterza, 2002.

Luscombe, David. E. “François de Meyronnes and Hierarchy.” In The church and sovereignty C. 590-1918: Essays in honour of Michael Wilks. Edited by Diana S. Wood, 225-231. Oxford: Oxford University Press, 1991.

McGrade, Arthur S. The Political Thought of William of Ockham. Edited by Walter Ullmann, Cambridge: Cambridge University Press, 19741, 2002.

https://doi.org/10.1017/CBO9780511561238

Miethke, Jürgen. “Aequitas und epieikeia bei Wilhelm Ockham.” In Recht und Billigkeit. Zur Geschichte der Beurteilung ihres Verhältnisses, Hrsg. v. Matthias Armgardt und Hubertus Busche, 159-186. Tübingen: Mohr Siebeck, 2021.

Nardi, Bruno. “La “Monarchia” di Dante e Francesco di Meyronnes.” Cultura neolatina 8 (1948): 255-64.

Nederman, Cary J. “The Meaning of “Aristotelianism.” In “Medieval Moral and Political Thought.” Journal of the History of Ideas 57 (1996): 563-85. DOI: 10.1353/jhi.1996.0038

Passerin D’Entrèves, Alessandro. The Medieval Contribution to Political Thought. Thomas Aquinas, Marsilius of Padua, Richard Hooker. 2nd ed., New York: The Humanities Press, 19592.

Piron, Sylvain. “La consultation demandée à François de Meyronnes sur la Lectura super Apocalipsim.” Oliviana (En ligne) 3 (2009) : 16. http://journals.openedition.org/oliviana/330.

Solvi, Daniele. “Un sermone inedito di François de Meyronnes per San Ludovico di Tolosa.” Hagiographica 23 (2016): 107-27.

Rossmann, Heribert. “Das Bild des hl. Franz von Assisi in den Franziskuspredigten des Franz von Meyronnes.” Franziskanische Studien 58 (1976): 142-84.

Rossmann, Heribert. “Der hl. Franziskus von Assisi als Abbild Christi in der Sicht des Franz von Meyronnes.” Franziskanische Studien 60 (1978): 168-85.

Rossmann, Heribert. “Die Quodlibeta und verschiedene sonstige Schriften des Franz von Mayronis OFM.” Franziskanische Studien 54 (1972): 1-76.

Rossmann, Heribert. Die Hierarchie der Welt: Gestalt und System des Franz von Meyronnes OFM mit besonderer Berücksichtigung seiner Schöpfungslehre. Werl/Westfalen: Franziskanische Forschungen, 1972.

Roth, Bartholomaeus. “Franz von Mayronis und der Augustinismus seiner Zeit.” Franziskanische Studien 22 (1935): 44-75.

Roth, Bartholomaeus. Franz von Mayronis O.F.M. Sein Leben, seine Werke, seine Lehre vom Formalunterschied in Gott. Werl in Westfalen: Franziskanische Studien, 1936.

Ruiz, Damien. “Le médecin et le théologien. Autour de saint Louis d’Anjou: les «deux» François de Meyronnes.” Carthaginensia 31 (2015): 853-80.

Toivanen, Juhana. The Political Animal in Medieval Philosophy: A Philosophical Study of the Commentary Tradition c.1260-c.1410. Leiden-Boston: Brill, 2020.

Toste, Marco. “The Naturalness of Human Association in Medieval Political Thought Revisited.” In La nature comme source de la morale au Moyen Âge. Textes réunis par Maaike van der Lugt, 113-188. Firenze: Sismel, Edizioni Galluzzo, 2014.

Ullmann, Walter. Principles of Government and Politics in the Middle Ages. London/New York: Routledge, 19611, 2010.

##submission.downloads##

Pubblicato

2024-10-05

Come citare

Lohs, J. (2024). Subiectio e Oboedientia: Lessico e fondamento del potere in Francesco di Meyronnes (XIV sec.). Rivista Italiana Di Filosofia Politica, (6), 169–190. https://doi.org/10.36253/rifp-2469

Fascicolo

Sezione

Saggi